Sunuş
Sovyetler'den Serol Teber'e
Yayın KuruluMadde, Diyalektik ve Toplum’un (MDT) ilk cildinin basılmasının sevinci sürerken bu sayıyla ikinci cildin yarısını tamamlamış oluyoruz. Evet, MDT’nin ilk cildi Yazılama Yayınları tarafından Şubat ayında yayımlandı. Bu önemli baskıyı kaçırmamanızı, mutlaka edinmenizi öneriyoruz. Bir yandan da dolu dolu, yeni bir sayıyla karşınızdayız.
Reel sosyalizmde bilim, özellikle Sovyetler Birliği’nde bilim, MDT’nin sürekli ele aldığı temaların başında geliyor. Sovyetler Birliği’nde bilim ve teknoloji üretimi kapitalist sistemden çok farklı bir mantıkla yapılıyordu. Bu farklılık 70 yılda inanılmaz bir zenginlik yarattı. MDT’de bu dönemi bazen yapabildiğimiz kadar genellemeye çalışıyoruz, bazen de bilim tarihinin bu heyecan verici döneminden bazı portrelere ve bazı çalışmalara odaklanıyoruz. Yapmaya çalıştığımız farklı taşlardan oluşmuş bir kayadan bir taşı koparıp incelemeye benziyor.
Bu sayıda yer verdiğimiz Sovyetler Birliği’nde Bilimdosyası tam da böyle ele alınabilir: Bazı yaşamlar, bazı çalışmalar, bazı süreçler ama her biri büyük bir zamanın, büyük bir mücadelenin parçası. MDT bu kıymetli parçaları gün yüzüne çıkarmak, ortak belleğimize kazandırmak için var. Bu çabayı devam ettirdiğimiz sürece insanlığın çoğundan gizlenmiş, karartılmış, çarpıtılmış ve aslında emekçi sınıfların kendi tarihinin parçası olan bu bölmeye ilişkin değerli bir birikim elde edeceğimizi biliyoruz.
Dosyanın ilk yazısı olarak Sinem Özmen’in “Yaşamın Kökenindeki Kimyasal Evrim” makalesine yer veriyoruz. Bu yazı Oparin’in ne bütün yaşamını ne de bütün eserlerini ele alıyor ama yaşamın başlangıcına ilişkin Sovyetler Birliği’nde gerçekleştirilen bütünlüklü ve cesur kurama değiniyor. Kapitalist ülkelerdeki seçkin bilim insanları yaşamın başlangıcını uzaydan dünyaya atılan tohumlarda ararken ancak Sovyetler Birliği’nin oluşturduğu siyasi/kültürel iklimde yaşamın dünyadaki inorganik maddelerin evrimi ve nitel değişimi sonucu başladığına ilişkin bir kuramın geliştirilebileceğini fark ediyoruz.
Yine Kıvanç İbrahim Ünlütürk’ün “Vladimir Fok: Kuantum Mekaniği, Görelilik ve Diyalektik Materyalizm” konulu yazısında Fok’un fizikteki gelişmeleri nasıl kavradığı ve felsefi yanılgılara düşmeden diyalektik materyalizmi nasıl ileriye çektiğine tanıklık ediyoruz.
Dosyada yer alan iki yazı daha önce Bilim ve Aydınlanma Akademisi’nin Sosyalist Gelecek ve Planlama Sempozyumu’na hazırlık için düzenlediği birinci çalıştayında sunulmuştu: Iraz Akış’ın “Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde Şarbonla Mücadele” ve Aysel Çelik Dinçer, Fırat Sözeri ve Özgür Aydın’ın “Çokdillilik ve Dil Politikaları: Genel Çizgileriyle Dünyada ve Sovyetler Birliği’nde Dil Politikaları”. Bildiğimiz kadarıyla şarbonla mücadele üzerinden Sovyet tarihi Türkiye’de, belki dünyada ilk kez ele alınıyor. Sosyalizmde dil politikaları ise önümüzdeki sosyalist devrim süreçlerini aydınlatan bir giriş niteliği taşıyor.
Bu sayıdaki ikinci dosyamız ise Türkiye aydınlanmasına önemli bir emeği geçmiş, değerli aydın Serol Teber üzerine oluşturuldu. Şimdiye kadar yaşamı ve eserleri üzerine derli toplu bir çalışma yapılmamış olan Teber ile ilgili Erhan Nalçacı ve Ekin Şen’in yazısı bir ilk deneme niteliği taşıyor. Aynı dosyada Endam Köybaşı ise Teber’in Türkiye’de materyalist düşüncenin ağırlık kazanmasında etkili olan “Davranışlarımızın Kökeni” kitabını ele alıyor.
Sosyalist Gelecek ve Planlama Sempozyumu Çalıştay’ına sunulan ve BAA Kolektif Yaşamı Kurgulama Bilim Alanı Enerji Komisyonutarafından kaleme alınan “Yenilenebilir Enerji: Mevcut Koşullar ve Uygulamalara Bakış” bildirisine de bu sayıda yer veriyoruz.
Dosya dışı yazılardan Ruhan Alpaydın’ın “Müzik Eserinin Yapısını Anlamada Diyalektiğin Yasaları Kullanılabilir mi?” temalı yazı aslında MDT’de yeni bir kulvar açıyor. Bundan sonraki sayılarda bu temanın geliştirileceği yazıları bekliyoruz.
Burçak Özoğlu “TÜBİTAK Bilim Ödüllerinde Yaşanan Dönüşüm: Destek mi Köstek mi?” yazısıyla TÜBİTAK’ta yaşananlara bir giriş yapıyor. Sonraki sayılarda TÜBİTAK süreciyle ilgili yazılara yer vereceğiz.
Mehmet Somel ve Nazlı Somelise “Aykut Kence’nin İzinde: Bilim Emekçileri Ne Yapmalı?” yazısında değerli bilim insanı Aykut Kence’yi bilime ve aydınlanma mücadelesine katkıları ile anıyorlar.
Bu sayıda Engin Özkan ve Oğuz Şavk’ın Prof. Dr. Kazım İlhan İkeda ile yaptıkları söyleşiye yer veriyoruz. Söyleşi İlhan İkeda’nın matematik çalışmalarının yanı sıra matematiğin toplumdaki yeri ve felsefeyle ilişkisine dair İkeda’nın görüşlerini bizimle paylaşmasına aracı oluyor.
Kitap tanıtımında Engin Özkan, D. J. Struik’in “Kısa Matematik Tarihi” kitabını tanıtıyor. Tarihselci yöntemle ele alınan matematik tarihine bir örnek oluşturan bu kitap daha fazla ilgiyi hak ediyor.
Son olarak ise önümüzdeki aylarda düzenlenecek etkinliklere dair BAA’dan haberlere yer veriyoruz. Öte yandan Temmuz ayında okuyucularımıza ulaştıracağımız MDT’nin ikinci cildinin 3. sayısında bilim felsefesi ve bilim tarihine ilişkin önemli yazılara yer vereceğimizi şimdiden paylaşalım.
Temmuz ayında tekrar buluşmak üzere iyi okumalar...