Kapitalizmin kısır döngüsü: Çalışanların ruh sağlığı

Araştırmalara göre, işçiler arasında ruhsal yakınmaları olanların oranı gittikçe artıyor. Telaffuz edilen oranların üçte ikilere yaklaşmasında, bu kadar yaygın bir sorun karşısında ancak sınırlı çözümler geliştirilebilmesinin payı var…

[BAA – Toplum Sağlığını Geliştirme ve Koruma]

Ağır şartlar altında ve stresli bir ortamda çalışıyor, çalıştığınız ortamda çeşitli yıldırmalara (mobbing) maruz kalıyor, çoğu zaman mesai sonrasına, hafta sonuna sarkan aşırı iş yükünden bunalıyorsunuz. Tüm bunlar sizi bunaltırken diğer yanda işinizi kaybetme korkusu, gelecek kaygısı ve diğerleri duruyor. Sonuç: Yorgunluk, bezginlik, tükenmişlik, hayattan keyif alamama, mutsuzluk...

Kötü çalışma koşullarının ruh sağlığımızı bozduğu tekil örneklerin ötesinde bir gerçek. Özellikle depresyon, kaygı bozukluğu, uyku bozuklukları gibi yaygın ruhsal rahatsızlıkların gelişimi açısından bu ilişkiyi doğrulayan pek çok bilimsel araştırma mevcut.

Geçtiğimiz günlerde bu konuya dair art arda yayınlanan haberler konunun ciddiyetini ve ne kadar yaygın bir sorun olduğunu bir kez daha ortaya koydu. Merkez kapitalist ülkelerden gelen bilgiler, işe bağlı ruhsal sorunlar yaşayan çalışanların sayısının ciddi oranlara ulaştığını gösteriyor.

Economia’da yayınlanan bir haber (1) İngiltere’de işçilerin üçte ikisinin ruh sağlığının bozuk olduğunu bildirdi. İşçilerin yarısından fazlası ise kendilerini “stresli”, “yalnız”, “güvensiz”, “yetersiz” ya da “kötü” hissediyor. Bu durum onların günlük hayattan zevk almalarını da engelliyor.

Yine İngiltere’den başka bir haberde (2) dikkat çeken bir nokta ise, işçilerin yarısından fazlasının işini kaybetme ya da kariyerine engel olacağı kaygısıyla yaşadıkları ruhsal sorunları işverenlerinden ya da yöneticilerinden saklıyor oluşu. Bu oranın 18-34 yaş arası işçilerde daha da yüksek (yüzde 70) olduğu görülüyor. Çalışma hayatının başında, gelecek ya da kariyerinde ilerleme kaygısıyla bu durumu saklama eğiliminin geliştiği söylenebilir. Öte yandan, sorunun çözümüne yönelik adım atılmaması aslında tam da bu tür kaygıların gerçekleşmesine yol açıyor. Bu açıdan bakınca, çalışanların bir kısır döngü içine girmesi, umutsuzluğa kapılmaları işten bile değil. Umutsuzluk intihar için bilinen en önemli, intihar ile ilişkisi en net gösterilmiş risk etkeni.

Reuters’te yayımlanan habere (3) göre ise, Amerika’daki işçiler arasında intihar etme oranı artıyor. ABD Ulusal Hastalık ve Önleme Merkezi'nin raporundan hazırlanan haberde, erkek işçilerin, özellikle de inşaat ve maden işçilerinin intihar oranlarının yükselmesine yapılan vurgu, çalışma koşullarının en ağır, gelirin ise genellikle düşük olduğu bu iki sektörde tükenme ve çaresizliğin yoğun yaşandığının bir göstergesi sayılabilir.

Peki, ana akım medya kanallarının işçi sağlığı ile ilgili haberleri son zamanlarda daha sık yapmasının arkasındaki niyet ne olabilir? Konuya biraz daha yakından bakınca, ruhsal bozuklukların bu kadar sık görülmeye başlamasının işverenleri de alarma geçirmiş durumda olduğu anlaşılıyor. Örneğin yine geçtiğimiz haftalarda İngiltere'de belli bir büyüklüğün üzerindeki iş yerlerine "psikolojik ilk yardım" uygulayabilecek kişilerin alınmasını öngören bir yasanın çıkarılması için büyük firma sahiplerinin May hükümetine baskı yaptığı ifade edildi. Ancak burada açıklanması gereken bir durum var. Madem firmalar çalışanlarının iyiliğini düşünüyorlar, neden çalışma koşullarını değiştirmek gibi daha yapısal çözümler yerine psikolog zorunluluğu istiyorlar?

Günümüz kapitalizmi, işçileri güvensiz, kaygılı, gergin, umutsuz hissettirmek, esnek mesailerle yormak, tanımsız görevlerle belirsizliğe mahkûm etmek, üstelik buna itiraz etmelerinin önünü de rekabet, kariyerizm, işsizlik tehdidi, sendikalaşma hakkının kısıtlanması, dayanışmanın kınanması gibi yollarla tıkamak konusunda oldukça başarılı. Ancak ruh sağlığı alanından örnekler bile gösteriyor ki, daha fazla kâr elde etmek için attığı adımlar ayağına dolanıyor. İşçilerin hapsolduğu bu döngüyü kırmak için bilinçlenmek, geçici çözümlerle yetinmeyi reddetmek gerekiyor.

Kaynaklar:
1- https://economia.icaew.com/news/november-2018/mental-health-affecting-nine-in-10-workers
2- https://www.theweek.co.uk/97963/half-of-workers-with-a-mental-health-problem-hide-it-from-employer
3- https://www.reuters.com/article/us-health-suicide-occupation/suicide-rate-rising-among-u-s-workers-idUSKCN1NQ2M6