İzmir’de bilim ve aydınlanma şöleni:

“Tarih Boyunca Bilimsel Dünya Görüşünün Gelişimi” Yaz Okulu

Tolga Binbay

Bilim ve Aydınlanma Akademisi (BAA) olarak Üniversite Konseyleri Derneği işbirliğiyle düzenlediğimiz yaz okulunu 29 Ağustos-2 Eylül tarihleri arasında İzmir Ürkmez'de gerçekleştirdik. Ana teması “Tarih Boyunca Bilimsel Dünya Görüşünün Gelişimi” olan okulda fizikten biyolojiye, antik dünyadan modern zamanlara, bilim tarihinden sınıf mücadelelerine uzanan farklı konularda sunumlar, konuşmalar ve tartışmalar yapıldı.

Akademisyen, öğretmen, öğrenci ve bilim gönüllüsü 100’ü aşkın katılımcının yer aldığı yaz okulunda belirlediğimiz konuları tarihsel ve diyalektik materyalizmle ele aldık. Oldukça verimli ve heyecanlı geçen okul programı çerçevesinde ayrıca Magnesia ve Milet antik kentleri ile Didim Ören Yeri’nde bulunan Apollon Mabedi’ni içeren bir de gezi düzenlendik.

Tema ve program

Yaz okulunun ana temasını oluşturan "bilimsel dünya görüşü" bir yandan hem yanlış anlaşılan hem de sahipsiz bırakılmış bir kavram. BAA olarak bu yanlış anlaşılmanın ve sahipsiz bırakılmanın tesadüf olmadığını, günümüz bilim dünyasında egemen olan gerici ideolojilerin, idealist yaklaşımın bir görünümü olduğunu düşünüyoruz. Yaz okulunun ana temasını da bu değerlendirmeye dayanarak seçtik ve bilimsel dünya görüşünün gelişiminde yeri olan farklı dönemleri, o dönemlerin dinamiklerini, simge isimlerini tartışan bir program hazırladık.

Programda fizikten biyolojiye, antik dünyadan modern zamanlara, bilim tarihinden sınıf mücadelelerine farklı konuların tarihsel ve diyalektik materyalizmle ele alınmasını gözettik. Geziyi de bilimsel dünya görüşünün tarih boyunca gelişimine dair antik ipuçlarını yerinde görmek için ekledik.

Sunumlar ve konuşmacılar

Yaz okulu programında Prof. Dr. Erhan Nalçacı, Prof. Dr. Ergi Deniz Özsoy, Prof. Dr. Hasan Karabıyık, Dr. Mehmet Ali Olpak, Dr. Engin Özkan, Zelal Özgür Durmuş, Gizem Gül, Sinem Özmen ve Dr. Öğretim Üyesi Nevzat Evrim Önal tarafından yapılan farklı sunumlar yer aldı.

Açılış konuşmasını BAA Yürütme Kurulu Sekreteri Prof. Dr. Erhan Nalçacı yaptı: “Neden idealist fikirler dünya tarihinde zemin bulmuştur?” başlıklı konuşmasında Prof. Dr. Nalçacı idealizm ile üretim ilişkileri arasındaki ilişkiyi belirginleştiren bir çerçeve çizdi. İkinci gün ise Prof. Dr. Nalçacı “Milet ve Antik Dönem Düşünürleri” başlıklı bir sunum daha yaptı ve yaz okulu katılımcılarının toplumsal bilincin gelişime dair tarihsel süreci ve altında yatan sınıfsal dinamikleri tartışmasına olanak sağladı.

Evrimsel biyoloji alanının en önemli isimlerinden Prof. Dr. Ergi Deniz Özsoy ise yaz okulunda iki ayrı oturumla yer aldı. "Charles Darwin ve Türlerin Kökeni İzinde Evrimsel Biyoloji" başlıklı oturumlarda Ergi hoca hem güncel bilgileri özetledi hem de evrim kuramının, ortaya çıkan bilimsel verilerin idealist düşünürlerce halen nasıl çarpıtıldığına dair güncel örnekler paylaştı.

Fizikçi Dr. Mehmet Ali Olpak, “Kopernik'ten Kepler'e, Galileo'dan Newton'a Evren Hakkındaki Bilgimizin Şekillenişi”ni, geçirdiği evreleri, tartışmaları ve mücadeleyi anlatırken matematikçi Dr. Engin Özkan ise İpekyolu hattında gelişen matematiksel keşiflere ve günümüze olan etkilerine değinen bir sunum yaptı.

Araştırmacı ve yazar Zelal Özgür Durmuş, bilimsel dünya görüşünün en önemli uğraklarından birisine, Sovyet Bilimi’ne ve Sovyet Bilimi etrafında süre giden tartışmalara dair ayrıntılı bilgi verdi.

Prof. Dr. Hasan Karabıyık ise yaz okulunda iki konuşma ile yer aldı. Yaptığı ilk konuşmada Sovyet Bilimi’nin özel bir kesitine, Sovyet Fiziği’ne dair kapsamlı bilgi sundu. “Bilimden Bilgisizliğe Kuantum Fiziği” başlıklı ikinci konuşmasında ise Prof. Karabıyık kuantum fiziğine yönelik popüler ilginin görünmez ve anlaşılmaz kıldığı temel bilgileri aktardı.

Moleküler biyolog Gizem Gül ve kimya mühendisi Sinem Özmen “Yaşamın Kökeni ve Oparin” başlıklı konuşmalarında bir Sovyet biyokimyacısı olan Aleksandr İvanoviç Oparin’in hayatına ve güncelliğini halen koruyan ama göz ardı edilen eserlerine yer verdiler.

Yaz okulunun son oturumunda ise bilimsel dünya görüşünün gelişiminde çok temel bir yerleri olan Karl Marx ve Friedrich Engels'in katkılarını, müdahalelerini yazar ve akademisyen Nevzat Evrim Önal “Marx, Engels ve Bilimsel Dünya Görüşü” başlıklı konuşmayla ele aldı.

Öte yandan yaz okulu sadece sunumlardan değil tartışmalardan da oluşuyordu. Prof. Dr. Zuhal Okuyan, Öğr. Gör. Ahmet Soysal ve Prof. Dr. Sevinç Özer de bu tartışmaları katkılarıyla zenginleştirdiler.

Magnesia, Didyma, Milet Gezisi

Yaz okulu kapsamında günübirlik bir gezi ile antik dünyanın günümüze kalan eserlerini tarihsel materyalist bir yaklaşımla yerinde gördük ve tartıştık.

Büyük Menderes, antik ismiyle Maendros havzasında yer alan üç ören yerini kapsayan gezimiz Magnesia ile başladı. 35 yıldır süren kazıları yöneten Prof. Dr. Orhan Bingöl, antik kent ve süregiden kazılar hakkında bilgi verdi. Yaz okulu olarak kazılarla ortaya 35.000 kişilik etkileyici stadyuma antik dönemden bu yana gelen en kalabalık grup olduk. 189 metre uzunluğunda olan ve MS. II. yüzyılda inşa edilen stadyum, Efes ve İzmir (Simirna) gibi antik kentlerden gelen egemen sınıf temsilcileri ve yerel tüccarların eşliğinde Magnesia Olimpiyatları’na ve çeşitli yarışmalara evsahipliği yapıyormuş.

İkinci ziyaret yeri olan ve antik dönem boyunca Milet ile ilişkili bir “bilicilik merkezi” olarak işlev gören Apollon Mabedi ise yüzyıllar içinde değişen farklı egemen sınıfların düşünce, din ve ideoloji merkezi olmuş. Üretim ilişkilerinin ve toplumsal yapının değişmesi ise zaman içinde tapınağın bitirilmesini gereksiz kılmış. Bu nedenle tapınak hep yarım kalmış ve hiç tamamlanamamış.

Gezinin üçüncü ve son durağı olan Milet antik kentini ise Prof. Dr. Erhan Nalçacı’nın rehberliğinde gezdik. Antik dünyadaki sınıfsal konumlara, sınıflar arası çatışmalara ve bunun düşünce dünyasına yansımalarına (örneğin Stoacılar) değinen Prof. Nalçacı katılımcıların üretim ilişkileri tarihini bizzat yerinde görmesine çok değerli bir katkıda bulundu.

Akşamları ve yemekler sırasında canlı bir tartışma ortamı olanağı da sağlayan yaz okulu 2 Eylül Pazar günü Bilim ve Aydınlanma Akademisi’nin çalışmalarının tartışılması ve katılım belgelerinin dağıtılması ile sona erdi.

Yaz okuluna katılamayanlar sunumlara ve tartışmalara MDT ile ulaşabilecek

Bilindiği gibi BAA bilimsel dünya görüşünün gelişmesi, yaygınlaşması için yazılı, görsel ve ulaşılabilir bir külliyat oluşturmaya özen gösteriyor. Örneğin geçen yıl, 2017 yılında yola çıkarken düzenlediğimiz küçük yaz çalıştayının sunumlarını bir kitap olarak yayınladık. Sunumları titiz bir çalışma ile makale haline getirdik ve Yazılama Yayınevi “Bilimsel Yeni Verilerin Işığında Diyalektik Materyalizm” adıyla yayınladı bu makaleleri. Yani ürettiklerimizi paylaşmayı, daha çok tartışmayı ve daha geniş bir toplam ile buluşmayı hedefliyoruz, önemsiyoruz.

Bu nedenle Madde, Diyalektik ve Toplum’un bu sayısını yaz okulunun sunumlarına ve tartışmalarına ayırdık. Herkesin erişimine açık. Yaz okulunda yer alan sunumlar, dergimizin Ekim ayında, kuruluşumuzun birinci yılında yayınlanan yeni sayısında yer almış olacak.

Yeni yaz okullarına…

BAA aylık ve yıllık etkinliklerini arttırarak devam ediyor. Raporlar, konferanslar, çalıştaylar ve il toplantıları gibi. Bu etkinliklerimiz kapsamında yeni okullar tabii ki düzenleyeceğiz ama şunu da unutmadan: BAA bilim alanları üzerinden örgütlenen bir oluşum. Şu anda çalışma yürüttüğümüz yedi bilim alanımız var. Bu bilim alanlarının genişlemesi ve üretimlerini derinleştirmesi öncelikli hedefimiz.

Öte yandan Türkiye’nin her yanına yayılmak ve bizim gibi düşünen, diyalektik materyalizmi uzun sürmüş bu gericilik döneminden yeniden canlandırarak çıkarmak isteyenlerle buluşmak istiyoruz. İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya’da yaptığımız düzenli toplantıları sürdüreceğiz. Başka kentlere gitmeyi de planlayacağız. Ve tabii ki yeni okullara, yeni kitaplara, yeni araştırmalara hazırlanacağız.

Buralarda buluşmak üzere.