Sülünlerin sosyal statülerine göre bilişsel yetkinlikleri
Gruptaki bireylerin sosyal statüsüne göre bilişsel performanslarındaki değişimler hakkında bilgi edinmek için 18 erkek sülün (Phasianus colchicus) üzerine araştırma yapıldı. Öğrenme yeteneği sosyal çevreyi etkiler mi, yoksa sosyal çevrenin etkisi altında mı değişiklik gösterir?
[BAA Çevre ve İklim Değişikliği Komisyonu - Feyza Delibalta]
Sosyal statü, gruplarda dominant ve alt bireyler arasındaki rekabet sonucunda ortaya çıkar ve bireylerin bilişsel görevlerdeki performanslarını etkileyebilecek olan kaynaklara erişim, stres ve öğrenme fırsatlarını etkiler. Dominant bireylerin tipik olarak edimsel öğrenme (sığırcık, Sturnus vulgaris), mekânsal öğrenme (fareler) ve mekânsal hafıza görevleri (dağ bülbülü, Poecile gambeli) konularında daha başarılı oldukları görülmüştür. Ancak bunlar küçük gruplar içerisinde elde edilen bulgular olup sosyal dinamikler çerçevesinde bilişsel performansların varyasyonları ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkarılmamıştır.
Sülünler (Phasianus colchicus) grup içi sosyal statü ve öğrenme performansındaki varyasyonlar arasındaki ilişkiyi incelemek için uygun bir örnek oluşturuyor. Çünkü sülünlerde erkeklerin dişileri etkilemek için bölgeler üzerinden rekabet ettikleri çok eşlilik söz konusu. Erkekler, ele geçirdiği bölgeleri hatırlamak konusunda farklılık gösteriyorlar.
Bu çalışmada, 16 dişiyi etkilemeye çalışacak olan 18 sülünün her biri, iki tünelin önüne yerleştirildi ve bu tünellerden hangisinin açık hangisinin kapalı olduğu öğretildi. Sülünler, eğilmedikleri sürece tünelin kapalı olup olmadığını öğrenmeyeceklerdi ancak eğildikleri vakit ise test geçersiz sayılacaktı.
Sol-sağ tünel görev test arena havadan görünümü
Dominant bireylerin testte daha başarılı olduğu ve grup hiyerarşisinde daha alt statüye sahip bireylerden daha iyi bir bilişsel performansa sahip olduğu görüldü. Bu başarı hafıza yeteneklerinden kaynaklanmıyordu. İlk denemelerinde sosyal statü ile performans arasında bir ilişki yoktu. Ancak yine de ilk denemede başarılı erkek bireyler genel olarak daha iyi performansa sahipti. Söz konusu olan öğrenme süreçlerindeki başarıydı, yani deneme yanılmalardan çıkardıkları doğru mekânsal sonuçlardı.
Bunun sebeplerinden biri dişilerin dominant erkekleri tercih etmesi. Bu, dominant erkeklerin öğrenme konusunda motivasyonlarını yükselten bir olgu. Alt statüdeki erkekler ise agresif davranışlarla karşılaşacaklarından öğrenme motivasyonları daha az. Bu sebeple pasif erkekler, hiyerarşide alt basamakta olmalarının verdiği kaygıyla (stress) öğrenmekte zorluk çekiyor olabilir. Diğer bir ihtimal ise açık tünelin hangisi olduğunu hatırlayamayacak kadar zayıf bir hafızaya sahip olmaları.
Dominant bireylerin hafıza konusundaki başarıları, sosyal statüleriyle pozitif bir ilişki içerisinde. Öğrenme ve hafıza süreçlerindeki başarı agresiflik ve rekabet etmedeki yetkinlikle doğru orantılı. Ancak öğrenme performansındaki başarılarının sosyal statüleriyle ilişkili olduğu gözlemlenmedi. Muhtemelen, mekânsal hafızası güçlü olan erkek bireyler, sahip oldukları bölgeleri sürdürmekte daha başarılı olduklarından grupta dominant hale geldi. Daha fazla çalışmaya ihtiyaç olsa da yapılan çalışma, öğrenme yeteneği ve sosyal çevre arasındaki diyalektiği anlamamızı sağlayacak bir adım.
Kaynaklar:
https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.171475
Spot fotoğraf: Pixabay