Stresten beyazlayan saçlar kendi rengine dönebilir mi?
Stresin saç beyazlamasını hızlandırması bilinen bir gerçek ancak stres ortadan kaldırıldığında doğal saç renginin geri dönebileceği ise yeni keşfedildi.
[BAA - Başak DİNÇER ]
Bir efsaneye göre 1793 yılında tahtından indirilen Marie Antoinette’in, giyotine gideceği için stresten bir gecede saçları beyazlamıştır. Bu sadece bir efsane olsa da zaten halihazırda folikülden büyümüş olan saçlar renk değiştirmez. Columbia Üniversitesi’nde yapılan yeni bir araştırmada ilk defa stresin saçları beyazlattığına dair nicel bir kanıt sunuldu.
Stresin saç beyazlamasını hızlandırması bilinen bir gerçek ancak stres ortadan kaldırıldığında doğal saç renginin geri dönebileceği ise yeni keşfedildi. Yakın zamanda farelerle yapılan başka bir çalışma ise strese bağlı beyaz kılların kalıcı olduğunu öne sürüyordu.
22 Haziran’da eLife’da yayınlanan çalışma, stresin saç rengi üzerindeki etkileri hakkında yıllardır süregelen spekülasyonları doğrulamaktan daha büyük bir öneme sahip. Çalışmanın yazarlarından Martin Picard, beyaz saçların, genç pigmentli haline geri dönmesine izin veren mekanizmaları anlamak, genel olarak insan yaşlanmasının kontrol edilebilirliği ve stresten nasıl etkilendiği hakkında yeni ipuçları sunabileceğine işaret ediyor. Paylaşılan sonuçlar, insan yaşlanmasının doğrusal, sabit bir biyolojik süreç olmadığını ancak en azından kısmen durdurulabileceğini, hatta geçici olarak tersine çevrilebileceğini gösteren artan bir kanıt grubuna katkıda bulunuyor.
Saçları İnceleyerek Yaşlanmayı Anlamak
Bir ağaç gövdesindeki halkalar, bir ağacın yaşamındaki son yıllar hakkında bilgi verdiği gibi, saçlarımız da biyolojik geçmişimiz hakkında bilgi verir. Kıl folikülleri, henüz deri altında iken stres hormonlarından, zihnimiz ve bedenimiz içerisinde olan döngülerden etkilenirler. Kıllar, kafa derisinden çıktıktan sonra sertleşir ve kalıcı bir forma sahip olur. İnsanlar, uzun zamandır stresin saçlardaki beyazlamayı hızlandırabileceğine inanmış olsalar da bilim insanları, tek folikül seviyesinde stres zamanlarını saç pigmentasyonu ile doğru bir şekilde ilişkilendirebilen hassas yöntemlerin eksikliği sebebiyle bu bağlantıyı hep tartışa gelmişlerdir.
Picard’ın öğrencisi Ayelet Rosenberg, saçların son derece ayrıntılı bir şekilde ve bölüm bölüm görüntülenebilmesi için yeni bir yöntem geliştirdi. Böylece bu bölümlerin her birinde pigment kaybının derecesi ölçülebildi. Her bölüm, bir milimetrenin yaklaşık 1/20’si genişliğinde, yaklaşık bir saatlik saç uzamasını temsil etmekte. Picard, eğer birinin saçına bakarsanız, dipten uca aynı renk gibi görünecektir ancak yüksek çözünürlükteki bir tarayıcıda farklı renk varyasyonlarını görebilirsiniz diye belirtiyor. İşte araştırmada ölçülen şey de tam olarak bu. Araştırmacılar, 14 gönüllünün saçlarını analiz etti. Sonuçlar gönüllülerin takvimlerini gözden geçirmeleri ve her hafta stres düzeyini derecelendirmeleri istenen stres günlükleri ile karşılaştırıldı. Sonuç olarak bazı beyaz saçların doğal renklerini geri kazandıklarını fark ettiler ki bu aynı zamanda daha önce nitel olarak da belgelenmemişti. Örneğin, tatile giden bir kişinin kafasındaki 5 beyaz saç telinin tatil sırasında koyulaştığı ve zamanla kendi doğal rengine geri döndüğü kaydedildi.
Zihin-Mitokondri İlişkisi
Araştırmacılar, stresin saç beyazlamasına nasıl sebep olduğunu daha iyi anlamak için kıllardaki binlerce proteinin seviyelerini ve protein seviyelerinin saç uzunluğu boyunca nasıl değiştiğini ölçtüler. Bu gözlem sırasında saç beyazlarken 300 proteinde değişim gözlenirken aynı zamanda mitokondride strese bağlı değişikliklerin, stresin saçları nasıl beyaza çevirdiğini açıklayan matematiksel bir model geliştirildi.
Mitokondrinin hücrenin enerji merkezi olduğunu sık sık duyuyoruz ancak oynadıkları tek rol bu değil. Mitokondri, hücrenin içindeki stres de dâhil olmak üzere bir dizi farklı sinyale cevap veren küçük antenler gibi çalışıyor. Miami Miller Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Dermatoloji profesörü olan Ralf Paus, verilerin saç beyazlamasının insanlarda geri dönüşümlü olduğunu gösterdiğini aktarıyor. Bu süreç ise farklı bir mekanizmayı içeriyor. Fareler, çok farklı saç folikülü biyolojisine sahipler ve bu durum farelerdeki bulguların insanlardaki ile farklı olabileceğini bize gösteren bir örnek olabilir.
Saçın Tekrar Pigmentasyonu Sadece Bazı Durumlar İçin Mümkün
Hayatınızdaki stresi azaltmak iyi bir hedef olabilir ancak saçınızı kendi rengine dönüştürmesi konusunda kesin bir sonuç beklenemez. Picard, matematiksel modellemelerimize dayanarak, saçın beyazlamadan önce bir eşiğe ulaşması gerektiğini düşündüklerini söylüyor. Orta yaşta saç, biyolojik yaş ve diğer faktörler nedeniyle bu eşiğe yakın olduğundan stres onu bu eşiğin üzerine itecek ve saç beyazlayacaktır ancak saçları yıllardır beyaz olan 70 yaşındaki birinde stresi azaltmanın saçları koyulaştıracağını veya 10 yaşındaki bir çocukta stresi artırmanın saçlarını beyazlatmak için yeterli olacağını düşünmediğini de ekliyor.
Kaynak
https://www.sciencedaily.com/releases/2021/06/210622154339.htm
Ayelet M Rosenberg, Shannon Rausser, Junting Ren, Eugene V Mosharov, Gabriel Sturm, R Todd Ogden, Purvi Patel, Rajesh Kumar Soni, Clay Lacefield, Desmond J Tobin, Ralf Paus, Martin Picard. Quantitative mapping of human hair greying and reversal in relation to life stress. eLife, 2021; 10 DOI: 10.7554/eLife.67437