Sandığımız kadar renk görmüyor olabiliriz

Yapılan bir araştırmada sanal bir ortamdaki renklerin çoğu yok edildiğinde bile insanların çok azının bunu algılayabildiği bulundu.

[BAA - Biyolojik Hareket ve Evrim, Özge Şahin]

Çevremizdeki dünya oldukça renkli görünüyor. Ama o canlı dünyayı düşündüğümüz kadar göremiyoruz. Yeni bir çalışmada, bilim insanları sanal bir ortamın yüzde 70'inin rengini boşalttığında, izleyicilerin büyük çoğunluğu bunu hiç fark etmedi. Görüntülerin yalnızca yüzde beşi renkli olsa bile, izleyicilerin neredeyse üçte birinin bununla ilgili olarak hiçbir fikri yoktu.

Massachusetts'teki Amherst Koleji'nde beyin üzerine çalışan bir sinirbilimci olan Michael Cohen, olduğumuzdan daha fazlasının farkında olduğumuzu düşünüp sınırlarımızı bilmekteki zayıflığımıza işaret ediyor.

Cohen ve meslektaşları, çevremizdeki dünyada gerçekte ne kadar gördüğümüzün daha iyi anlaşılmasını istediler. Bunun için 160 üniversite öğrencisini sanal gerçekliğe koydular. Bu, gerçek dünyanın 3 boyutlu bir simülasyonuydu. İnsanlar kendilerini bu ortam için özel gözlükler taktılar. Bu gözlükler, fiziksel olarak bu ortamlarda olmasalar bile yeni yerler keşfetmelerine ve dolaşmalarına izin veriyor.

Bilim insanları sahneleri olabildiğince gerçekçi yapmaya çalıştıklarını ve çoğunluğunu YouTube'daki çeşitli hayvan görüntülerinden çıkardıklarını belirtiyor. Öğrenciler sanal dünyaya girdikten sonra onlara etrafta dolaşmaları söylendi. Bunu yaparken Cohen ve ekibi, öğrencilerin keşfe çıktıkça gözlerinin nereye hareket ettiğini takip etti.

Daha sonra bilim insanlarıları görüntülerden renkleri çıkarmaya başladılar. Ancak bunu yalnızca birinin çevresel görüşünün dışına çıkardılar. Bu renkler görebildiğimiz şeyin dış kenarındaki alanlardı. Baktığımız her yerde alt, üst ve her iki tarafta çevresel görüşümüz var. Bilim insanları, insanların gözlerinin nereye hareket ettiğini takip ettikleri için, insanların baktığı yerin renkli kalmaya devam etmesini sağlayabildiler. Sadece kenarların siyah beyaza dönüşmesine izin verdiler.

Renkleri azaltılmış bir dünya

Araştırmada çoğu insan, bilim insanlarının ne yaptığını hiç fark etmedi. Cohen ve meslektaşları, rengi görsel alanın kabaca dörtte üçünden çıkardılar. Yine de her 100 katılımcıdan sadece 17'si fark etti.

Yavaş yavaş, araştırmacılar bir görüntüden giderek daha fazla renk çıkardılar. Sonunda, araştırmadaki bir katılımcının sanal dünya etrafındaki bakışları arasında sadece küçük bir renk noktası kaldı. Ancak renk bölgesi yüzde beşe düştüğünde bile, her 100 öğrenciden 30'u çevrelerindeki dünyanın neredeyse tamamının siyah beyaz olduğunun farkında değildi. İnsanların bu dikkatsizliğinin bir kısmı, sanal dünya ile nasıl etkileşime girdikleriyle açıklanabilir. Eğer sadece etraflarına bakıyorlarsa, çevresel görüşlerine dikkat etmiyor olabilirler.

Cohen ve meslektaşları bu durumu ikinci bir deneyde daha test ettiler. Burada öğrencilerden odaklanmalarını istediler. Gönüllülere çevresel görüşlerinde renklerin kaybolacağını söylediler ve bunu fark ettiklerinde onlara haber vermelerini istediler. Grileşen bir dünya aramaları söylendiğinde bile, öğrenciler rengin yaklaşık üçte ikisi yok olana kadar bu durumu fark etmediler.

Cohen ve meslektaşları bulgularını 8 Haziran'da Proceedings of the National Academy of Sciences'da yayımladılar. Çalışma, bilim insanlarının dikkat önyargısı dedikleri şeyi gösteriyor. Bu durum, insanların odaklanmadıkları şeyleri görmezden gelmeleridir. Bu her zaman kötü bir şey değildir. Dünyada o kadar çok şey var ki, beynin odaklanmaya ihtiyacı var. Bunu yapmak için de en azından bir süreliğine bazı şeylere daha az önem vermesi gerekir.

Bilim insanları renk değişikliğinin bu kadar çok kişiyi yanıltmasına şaşırmadı. Gözlerimiz rengi algılayan hücreler olan koni hücrelerini ve hareketi algılayan çubuk hücrelerini içerir. Koniler foveada (gözde koni hücrelerinin en yoğun bulunduğu, sarı beneğin merkezindeki yer) yoğunlaşma eğilimindedir. Baktığımız şeye odaklanmak için kullandığımız göz kısmı budur. Gözün geri kalanında daha fazla çubuk hücresi vardır. Bu, gözün periferik görüşümüzde rengi görme konusunda çok iyi olmadığı anlamına gelir.

Wisconsin Üniversitesi’nden bir bilim insanı olan Andrew Haun da sanal gerçeklikte yapılan bu görüntülerle olan çalışmanın oldukça yeni olduğunu belirtiyor. Ancak bu yeni çalışmanın katılımcılara bir görüntü gösterilip bu görüntüde insanların basketbol topu ile kaç kere geçtiğinin sorulduğu goril deneyine de benzediğini dile getiriyor. Burada katılımcı topu sayarken goril gibi giyinmiş birisi de top ile geçiyor ve katılımcı bunu fark etmiyor. Dolayısıyla Haun, görsel deneyimimizin sadece neye odaklandığımızla ilgili olduğunu vurguluyor.

Kaynaklar

https://www-sciencenewsforstudents-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.scien…

Cohen, M. A., Botch, T. L. ve Robertson, C. E. The limits of color awareness during active, real-world vision. Proceedings of the National Academy of Sciences. 117, 24, 13821-13827. doi: doi.org/10.1073/pnas.1922294117.

*https://www.stockfreeimages.com/66033549/Abstract-rainbow-curved-stripe… (görselin alındığı site)