Dünya fuarlarında Sovyetler Birliği

Geçtiğimiz hafta dünya fuarlarında yer alan Sovyet pavyonlarının kısaca tarihine ve 1925 Paris fuarındaki Sovyet pavyonuna değinmiştik. Bu hafta Sovyetler Birliği ve Nazi Almanyasının karşı karşı gelişi ile ünlü olan 1937 Paris fuarındaki Sovyet pavyonuna mercek tutacağız.

1937 Paris Dünya Fuarı birkaç yıl sonra dünyayı kasıp kavuracak fırtınanın başlangıcına denk gelmişti. 1936’da Naziler Versailles Anlaşması’nı çiğneyerek silahlanmaya, İngiltere ve Fransa gibi emperyalist ülkeler de bu gücü komünizme karşı kışkırtmaya başlamıştı. İspanya’da faşizmin desteklediği subayların ayaklanması ile iç savaş çıkmış, Avrupa’da Sovyetler Birliği ve Komintern’in girişimleri ile Halk Cepheleri iktidara gelmeye başlamıştı.

Geçen hafta değindiğimiz 1925 Paris Fuarı tasarım ve sanat üzerine özelleşmiş bir fuardı. Ardından 1935’de düzenlenen Dünya fuarına Sovyetler Birliği katılmamıştı. Dolayısıyla 1937 Dünya Fuarı Sovyetler Birliği’nin boy gösterdiği ilk Dünya Fuarıydı. Fuarda Nazi Almanyası ve Sovyetler Birliği pavyonlarının yanı sıra iç savaşın sürdüğü İspanya, faşizmin yükseldiği İtalya, Çin’i işgal eden Japonya, İngiltere, Kanada, Portekiz, Arjantin’in de aralarında olduğu 50 ülkenin pavyonları yer alıyordu.

Sovyetler Birliği açısından bakıldığında 1937 yılı İkinci Beş Yıllık Plan’ın tamamlanmasına tekabül eder. Bununla uyumlu olarak da mimar Boris Iofan tarafından tasarlanan Sovyet Pavyonu beş yıllık planların başarıları, ağır sanayideki ilerlemeler ve bilimsel çalışmalara odaklanmıştı.

Yapı ve Heykel

Sovyet Pavyonunun Mimarı Boris Iofan adını 1932’de Sovyetler Sarayı’nın mimari projesi için açılan uluslararası yarışmayı kazanarak duyurmuştu. 1937 ve 1939 Dünya Fuarlarında Sovyet Pavyonlarını tasarladı. Paris Fuarında Nazi Almanyasının Pavyonunu tasarlayan “rakibi” ise Albert Speer’di. Iofan’ın Semerkant mermeri ile bezenmiş tasarımı fuarda altın madalya ile ödüllendirildi.

Yapının girişinde ziyaretçileri Onur Madalyası sahibi heykeltıraş Çaykov’un Sovyetler Birliği ve birlik üyesi cumhuriyetleri temsi eden rölyefi karşılıyordu.

Yapının temel ögesi, kadın heykeltıraş Vera Mukhina’nın İşçi ve Kolhozcu Kadın anıtıydı. Mermer kaplı yapının üzerinde yükselen heykel Moskova Merkezi Mekanik ve Metal İşleri Enstitü’sünde üretilmiş paslanmaz çelik taşıyıcı sistem üzerine monte edildi. Bu paslanmaz çelik taşıyıcı karkas ve heykel beş yıllık planlar ile gelişen Sovyet endüstrisini temsil ediyordu. Stakhanovite işçiler bu yapının montajını 13 günde tamamlamayı başarmıştı. Ayrıca tamamen kendi ekiplerini kullanan Almanların aksine Sovyetler Birliği pavyonun inşasında çoğunlukla Fransız işçileri istihdam etmişti.

Pavyonda Sergilenenler

Pavyonda ilk bölümde Lenin ve Stalin heykellerinin ardından Sovyetler Birliği’nin tanıtımı, doğal kaynakları, sanayisi ve anayasası hakkında bilgiler veriyordu. İkinci bölümde bilimsel çalışmalar ve yayınlar hakkında bilgiler veriliyor, işçiler tarafından kütüphanede en çok okunan kitapların neler olduğuna dair bir şema ve bu kitapların tanıtımları yer alıyordu. Aynı bölümde Gorki ve Puşkin’in eserleri tanıtılıyordu. Üçüncü bölüm ise sahne sanatlarına ayrılmıştı ve 400 koltuklu bir gösteri salonu bulunuyordu.

Pavyonun zemin katında uzun bir galeri vardı. Galeriye girişte ziyaretçileri heybetli merdivenlerin önünde duran ve Gorki Otomobil Fabrikasında (GAZ veya Gorkovsky Avtomobilny Zavod) üretilmiş olan araba karşılıyordu. Bu otomobil Sovyetler Birliği sanayisinin elde ettiği zaferi sembolize ediyordu.

Serginin en önemli malzemelerinden biri Sovyet Kartografyası yazı dizisinde detayları ile ele aldığımız dönemin Ağır Sanayi Halk Komiseri Orjonikidze’nin önerisi ile Ekim Devrimi’nin 20. yılı için 1937’de beş aylık bir çalışma ile tamamlanan ve Sovyetler Birliği’nin sanayileşmedeki başarısını temsil eden değerli taş ve madenlerden yapılmış haritaydı.

Resim, heykel ve grafik sanatlar alanında Gerasimov’un “Yağmurdan Sonra” adlı tablosu, Brodky’nin “Lenin’in Putilov Fabrikasındaki Konuşması” tablosu, Vladimi Konashevic’in illüstrasyonları, Alexei Sotnikov’un “Kuzu” heykeli, Ivan Efimov’un “Boğa” ve “Balık Tutan Balıkçı” eserleri ile Kholuy minyatürleri başta olmak üzere pek çok eser sergilenmiştir.

Beş yıllık planların zaferlerini temsilen GAZ marka arabanın yanı sıra IS marka buharlı lokomotif ve Stalingrad’da üretilen “Stalinets” olarak da bilinen S-60 model traktör dikkat çekiyordu. Ayrıca Goznak basımhanesinin baskı işleri, Leningrad parfüm fabrikasının ürettiği parfümler Sovyetler Birliği’nde ağır sanayinin yanı sıra tüketim ürünlerinin üretimindeki gelişmeleri gösteriyordu.

Mimari ve inşaat alanında mimar Andrei Kryachkov’un 100 daireli apartman binası projesi, Leningrad’daki Gorki Kültür Sarayı projesi, Moskova metrosunun Sokolniki ve Kropotkinskaya istasyonlarının projeleri Sovyetler Birliği için övünç kaynağı olmuştu.

Sahne sanatlarında Vasilyev kardeşlerin yönetmenliğini yaptığı Çapayev Filmi öne çıkıyordu. Rusya İç Savaşında bir savaş kahramanı haline gelmiş Kızıl Ordu komutanı Vasili Çapayev'in hikayesini anlatan film pek çok ödül almıştır. Ayrıca Moskova Sanat Tiyatrosu ve sonradan Kızılordu Korosu adını alacak Kızıl Bayrak Müzik ve Dans Topluluğu gösteriler yapmıştı.

Fuardan Sonra

25 Mayıs – 25 Kasım 1937 tarihlerinde 6 ay boyunca açık kalan fuarı 30 milyondan fazla ziyaretçi gezmişti. Sovyet Pavyonu yanı sıra Picasso’nun Guernica tablosunun sergilendiği İspanyol Pavyonu ve Fransa Genel Emek Konfederasyonu (CGT) ilgi çekmişti.

Sovyet Pavyonunu 20 milyondan fazla ziyaretçi gezmişti. Sergilenen eserler çeşitli dallarda 95 büyük ödül, 70 altın, 40 gümüş ve 6 bronz madalya ile ödüllendirildi.

Fuarın bitimiyle birlikte kimi eserler Sovyetler Birliği Hükümetince Fransa Genel Emek Konfederasyonu’na (CGT) bağışlanmıştı. CGT tarafından güçlü olduğu kentlerde ve işçi dinlenme evlerinde sergilenen eserler 1939 yılında Nazi işgali sırasında Fransız Komünist Partisi ve CGT’nin kapatılması ile işgalci Naziler tarafından yağmalanmış veya tahrip edilmiştir. 2000’li yıllarda rölyefler başta olmak üzere kimi Sovyet eserleri kuyulara atılmış veya gömülmüş olarak bulunmuş ve restore edilerek sergilenmeye başlanmıştır.

Kaynaklar:

Bureau International des Espositions (https://www.bie-paris.org/site/en/)
Ciucci, G. (2018). The Italian, Soviet Union and German pavilions in International Exhibitions 1925-1939. The Italian, Soviet Union and German pavilions in International Exhibitions 1925-1939, 133-165.
Herbert, J. D. (1998). Paris 1937: worlds on exhibition. Cornell University Press.
Rayward, W. B. (1983). The International Exposition and the World Documentation Congress, Paris 1937. The Library Quarterly, 53(3), 254-268.
Smith, B. (2016). The Politics of Soviet Self-Representation: Soviet Cultural Diplomacy at the 1925 and 1937 Paris World's Fairs.
Udovički-Selb, D. (2012). Facing Hitler’s pavilion: the uses of modernity in the Soviet pavilion at the 1937 Paris International Exhibition. Journal of Contemporary History, 47(1), 13-47.