Dezavantajlı mahallerde hastalıkla ilgili genler aktif hale geliyor

Dezavantajlı mahallelerden ergenler, gen düzenleme farklılıkları gösteriyor: Daha zorlu çocukluk dönemi, kronik iltihaplanma, sigara dumanı, hava kirliliği ve akciğer kanseri ile ilgili genleri (epigenetik metilasyon) aktif hale getiriyor.

[BAA Biyolojik Hareket ve Evrim - Umur Ayaz]

ABD’de Duke Üniversitesi’nden araştırmacılar, İngiltere ve Galler'de doğan ve 18 yaşına kadar takip edilen 2000 çocukla ilgili uzun süreli bir çalışma yaptılar. Çalışmada, daha derin ekonomik yoksunluk, fiziksel bakımsızlık, sosyal kopukluk ve tehlike ile belirtilmiş topluluklarda yetişen genç yetişkinlerin epigenomda (genlerinin aktivitesini düzenleyen proteinler ve kimyasal bileşikler) farklılıklar gösterdiğini buldular. Araştırmacılar bulguların, gen regülasyonunun uzun vadeli sağlık eşitsizliklerine yol açacak şekilde mahalle dezavantajından kaynaklı biyolojik bir yolak olabileceği hipotezini desteklediğini dile getiriyorlar.

Bu çalışma, mahalle dezavantajının genlerdeki DNA metilasyon (DNA’ya metil grubunun eklenmesi) farklılıkları ile ilişkili olduğuna dair kanıtlar sunmakta. DNA metilasyonu, çocukluk mahallesi ortamının yetişkin sağlığını tehlikeye atan genom için etkileri olabileceği epigenetik bir mekanizma olarak önerilmekte. Bu genlerdeki değişikliklerde ise iltihaplanma, tütün dumanına maruz kalma ve toksik hava kirleticilerin metabolizmaya etkisi rol oynamakta.

Bir çocuğun büyüdüğü mahalle, daha öncesinde gözle görünmeyen şekillerde sağlığını yıllarca etkileyebilir

Epigenetik (biyolojide, DNA dizisindeki değişikliklerden kaynaklanmayan, gen işleyişindeki değişiklikleri inceleyen bilim dalıdır) farklılıklar, daha öncesinde kronik iltihaplanma, sigara dumanına maruz kalma, açık hava kirliliği ve akciğer kanserine bağlı genlerde tanımlanmıştı. Bu farklılıklar, insanları yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde daha kötü sağlık riski altına sokabilir. Epigenetik farklılıklar, çocukların ailelerinin sosyoekonomik koşulları dikkate alındıktan sonra bile korundu ve sigara içmeyen veya yüksek iltihaplanma göstermeyen genç yetişkinlerde görüldü.

Duke’ta çalışmanın baş yürütücüsü doktora öğrencisi Aaron Reuben, "Bu bulgular, topluluklar arasında uzun vadeli sağlık eşitsizliklerinin nasıl ortaya çıktığını açıklamaya yardımcı olabilir" diyor. "Aynı zamanda fiziksel olarak aynı ve diğer taraftan sağlıklı görünen çocukların gelecekte farklı sonuçlar gösterebilecek şekilde hücresel düzeyde strese maruz kalarak yetişkinliğe girebileceğini söylüyorlar." diye ekliyor.

Epigenetik farklılıklar kalıcı mı değil mi?

Aaron Reuben, bu farklılıkların kalıcı olup olmadığını veya değiştirilip değiştirilemeyeceğini bilmenin mümkün olmadığını ve bunun değerlendirmeye devam edilmesi gerektiğini söylüyor.

Bu ay JAMA Network Open dergisinde yer alan çalışmada, çocukluk ve ergenlik dönemlerinde çocukların yaşadığı mahallelerin fiziksel, sosyal, ekonomik, sağlık ve güvenlik açısından özelliklerini belirlemek için çeşitli veri kaynaklarından yararlanıldı. Veriler, yerel yönetim ve ceza yargılaması veri tabanlarından, mahalle koşullarının sistematik olarak gözlemlenmesinden (Google Street View aracılığıyla) ve mahalle sakinleri ile yapılmış ayrıntılı anketlerden elde edildi. Araştırmacılar, bu onlarca yıllık mahalle verilerini, 18 yaşındaki katılımcılardan alınan kandan elde edilen epigenetik bilgilerle birleştirdi.

Duke'ta Psikoloji ve Sinirbilim Profesörü ve çalışmanın yazarlarından biri olan Avshalom Caspi, bu çalışmanın coğrafya ve genlerin sağlığımızı şekillendirmek için birlikte çalıştıklarını hatırlatan önemli bir araştırma olduğunu belirtti.

Çalışmaya dair bir dergi yorumunda, Harvard Tıp Fakültesi'nden psikiyatrik epidemiyolog Erin Dunn, mahalle kaynaklı gen düzenleme farklılıklarının, muhtemelen akıl sağlığı bozukluklarından kanser, obezite ve metabolik hastalıklara kadar birçok olumsuz sağlık sonuçlarında etkili olduğunu kaydetti. Dunn, yapılan çalışmaların araştırmacıları bu karmaşık kavramları keşfetmeye ve sağlığın sosyal belirleyicilerini epigenetik süreçlerle bağlantılandırmaya teşvik edeceğini belirtiyor.

Sonuç olarak bu çalışmada, sosyoekonomik açıdan daha dezavantajlı mahallelerde yetişen çocukların daha az dezavantajlı yaşıtlarından epigenetik olarak farklı şekilde genç yetişkinliğe girdiği görüldü. Bu bulgu, epigenetik düzenlemenin çocukluk mahalle ortamının yetişkin sağlığını değiştirdiği bir mekanizma olabileceğini düşündürmekte.

Kaynaklar:

Resim: https://healthwire.co/adolescents-from-disadvantaged-neighborhoods-show-gene-regulation-differences/

https://www.sciencedaily.com/releases/2020/06/200619115704.htm

Reuben, A., Sugden, K., Arseneault, L., Corcoran, D. L., Danese, A., Fisher, H. L., ... & Rasmussen, L. J. (2020). Association of Neighborhood Disadvantage in Childhood With DNA Methylation in Young Adulthood. JAMA Network Open, 3(6), e206095-e206095.