Tartışma yaratan depresyon ilacı onay aldı

Geçtiğimiz günlerde Amerikan Gıda ve İlaç Kurumu (FDA) tarafından yeni bir antidepresan ilaç onaylandı: Esketamin. İlaç, kullanım şekli ve etki mekanizmasıyla diğer antidepresanlardan ayrılıyor. Aslında ameliyatlarda kullanılan bir anestezi ilacı olan esketamin depresyon belirtilerini ve intihar düşüncelerini saatler içinde ortadan kaldırıyor. Ancak kötüye kullanılma riski de bulunuyor. Hızla piyasaya sürülmesi beklenen ilacın etkileri tartışma yaratmış durumda.

[BAA – Sinirsel Mekanizmalar ve Beyin]

Amerikan Gıda ve İlaç Kurumu (FDA) geçtiğimiz günlerde çok konuşulan yeni bir antidepresana onay verdi: Esketamin.

Psikiyatri ve sinirbilim çevrelerinde tartışma yaratan ilacın yakın zamanda piyasaya sürülmesi bekleniyor. Esketamin, depresyon tedavisinde yaygın biçimde kullanılan diğer ilaçlardan ayrılıyor ve belirli bir tür hasta grubunda “çığır açıcı” etkilere sahip olabileceği öne sürülüyor.

Antidepresan ilaçlar beyinde, sinir hücreleri üstünde bulunan çeşitli küçük bölgelere bağlanarak etkide bulunuyor. Bağlandıkları küçük bölgeler sayesinde serotonin, dopamin ya da noradrenalin gibi sinir hücreleri arası iletimi sağlayan maddelerin işlevini arttırıyor. Esketamin ise bugüne kadar depresyon tedavisinde hiç yeri olmayan bir başka molekül üzerinden etkide bulunuyor: Glutamat.

Glutamat, beyinde sinir hücrelerini uyaran, işlevlerini arttıran temel molekül. Daha çok epilepsi tedavisinde yeri olan glutamatın esketamin ile bloke edilmesi ise saatler içinde ortaya çıkan antidepresan bir etkiye neden oluyor. 10 yıl kadar önce fark edilen bu etki psikiyatri dünyasında hem heyecan yaratmış hem de çeşitli tartışmaları beraberinde getirmişti. Çünkü tedaviye dirençli depresyon olarak bilinen, özellikle antidepresan kullanımıyla sonuç alınamayan hasta grupları için ilacın etkili olabileceği iddia ediliyor. Depresyon hastalarının yaklaşık üçte birinin ise çeşitli derecelerde tedaviye dirençli olduğu bildiriliyor.

Yapılan klinik araştırmalar bu yeni ilacın intihar düşüncelerini de saatler içinde ortadan kaldırabildiğine işaret ediyor. Ayrıca sonuçlara göre haftada bir ya da iki kez uygulanması da yeterli görünüyor. Diğer depresyon ilaçlarından farklı olarak buruniçi sprey olarak kullanılacak olan bu yeni ilaç yalnızca hastane ortamında ve uzman psikiyatrist gözetiminde uygulanacak. İlacın uygulanacağı hastanın hâlihazırda bir başka depresyon ilacını düzenli kullanıyor ve en az iki farklı depresyon ilacına da yanıt vermemiş olması gerekiyor.

Ancak ilacın en üst düzey güvenlik önlemleriyle kullanılması gerekiyor. Haftada iki kez yapılacak olan uygulamadan sonra ise hastanın sağlık kuruluşunda en az iki saat gözetim altında kalması gerekecek. Çünkü ilaç epilepsi nöbetlerini tetikleyebilir ya da halüsinasyonlar yaşatabiliyor.

Öte yandan psikiyatri ve sinirbilim dünyası ilaç konusunda temkinli. Her ne kadar araştırma sonuçları şaşırtıcı olsa da uygulama zorlukları, kötüye kullanılma ihtimali. Ayrıca yeni ilacın fiyatı da tartışma yaratmış durumda. Çünkü ilacın geliştirildiği anestezi molekülü olan ketamin uzun yıllardır piyasada bulunuyor ve oldukça ucuz. Hatta birçok psikiyatrist tarafından hâlihazırda depresyon tedavisinde de kullanılabiliyor. Yeni ilacın ise oldukça ucuz olan ketamine göre çok yüksek fiyata sahip olacağı tahmin ediliyor. Tek bir uygulamanın 900 Amerikan dolarına mâl olacağı tahmin ediliyor. Bu nedenle yeni onay alan ilacı büyük ilaç firmalarının “içi boş ambalajlarından birisi daha” olarak gören psikiyatristler de bulunuyor.

İlaç tekellerinin çıkarları doğrultusunda yapılandırılmış ABD sağlık sistemi açısından ilacın nasıl etkilerinin olacağı önümüzdeki yıllarda ortaya çıkacak. Ya fiyatıyla ve uygulama biçimiyle yeni bir fiyasko olacak ya da beyin-depresyon ilişkisinde yeni tartışmaların kapısını açacak. Ama muhtemelen ilki olacak.

Görsel: https://www.theverge.com/2019/3/11/18260297/esketamine-fda-approval-depression-ketamine-clinic-science-health