İki astronotun hikâyesi

İki siyahi uzay insanı. Birisi Kübalı, birisi ABD’li. Hikayenin sonunda sadece birisi uzaya gidiyor, diğeriyse 'astronotluktan' istifa edip, ülkesindeki ırkçılığı resmeden heykeller yontmaya başlıyor.

[soL - Ogün Eratalay]

Uzay çalışmalarındaki geleneğe göre uzaya çıkan insanlar kendi dillerindeki adlandırmayla çağrılıyor. Bu alanda çığır açan Sovyetler Birliği kendi uzay insanlarına kozmonot derken, ABD ise astronot olarak çağırmaktadır.

İnsanların aya ayak basışının 50. yılı nedeniyle NASA damgalı fotoğraflara boğulmuş olduğumuz günlerde biri ABD’den, biri Küba’dan iki uzay insanının hikayesini hatırlamak gerekli görünüyor.

İki isim de Afrika kökenli siyahi kişiler. Birisi Kübalı Arnaldo Tamayo Mendez, diğeri de ABD’li Ed Dwight Jr.

Mendez, 1942 yılında yetim doğmuş ve 1 yaşında Kübalı emekçi bir aile tarafından evlat edinilmiş. 1959 Küba Devrimi sürecinde Batista rejimi karşıtı gösterilere katılmış ve devrimci gençlik örgütlerinde faaliyet göstermiş. Devrimin açtığı olanaklarla birlikte havacılık okuluna girmiş, 1961 yılında Küba Devrimci Hava Kuvvetlerinde pilot olmuş. Böylece 19 yaşında savaş pilotu olan Mendez Sovyetler Birliği tarafından gerçekleştirilen Interkozmos uzayda işbirliği kampanyası dolayısıyla Küba’yı temsilen aday kozmonot olarak seçilmiş.

1978 yılında Sovyetler Birliği’nde gerekli eğitimleri almaya başlayan Mendezi ve Sovyet kozmonot Yuri Romanenko’yu taşıyan Soyuz 38 aracı 18 Eylül 1980 tarihinde Baykonur Üssünden fırlatılmıştır.

Salyut-6 Uzay istasyonuyla birleşen kozmonotlar uzayda çeşitli deneyler gerçekleştirip 7 gün geçirdikten sonra dünyaya döndü. Uzaya çıkan ilk Latin Amerikalı ve ilk siyahi kozmonot olan Mendez Küba Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği Kahramanı ilan edildi. Bugün Mendez, doğduğu Guantanamo’yu temsil eden bir milletvekilidir.

Ed Dwight Jr. 1933 yılında Kansas’ta doğmuştur. Babası Kansas City Monarchs takımında oynayan başarılı bir beyzbol oyuncusuydu. Küçük yaşta araştırmaya ve uçmaya merakı ortaya çıkan Dwight, 1951 yılında Kansas’taki Bishop Ward Lisesinden mezun olan ilk siyahi olmuştur. Daha sonra Kansas Kolejinde eğitimine devam eden Ed, 1953 yılında ABD Hava Kuvvetlerine katılmış. Eğitimlerini tamamlayarak 1955 yılında Üst Teğmen Pilot olarak Williams Üssü Arizona’da göreve başlamış. Bu dönemde Arizona Üniversitesinde gece eğitimiyle havacılık mühendisliği okuyan Ed, 1961 yılında Yüzbaşı olmuş.

Ed Dwigiht Jr. 4 Kasım 1961 tarihinde bizzat ABD Başkanı John Fitzgerald Kennedy tarafından yazılan mektupla ABD’li ilk siyahi astronot olmak üzere eğitime aday gösterildiğini öğrenir. Eğitimleri devam eder ancak NASA tarafından astronot olarak seçilmez. 1966 yılında NASA ve ordu içindeki ırkçı baskılar nedeniyle istifa kararı alır.

Bu gelişmelerin ardından emlakçılık ve mühendislik yaparak hayatına devam eden Dwight, siyah hakları için mücadele vermeye başlar. Bu kapsamda küçük yaştan bu yana kabiliyeti olan güzel sanatlara eğilir ve çok çeşitli yontma eserlerle ABD tarihinde siyahların maruz kaldığı baskıları kamuoyuna anlatmaya çalışır. Bugün ABD’nin pek çok kentinde kendisi tarafından yapılan anıtlar mevcuttur.

Bir astronot, bir kozmonot ve iki hikâye. Bir yanda yoksul bir emekçi çocuğunun önüne uzayın yolunu bir ulusal kahraman olarak yürüme şansını açan bir toplumsal düzen, öte yanda kabiliyetli bir çocuğun kendisini ifade etmesinin önüne engel olan bir başka toplumsal düzen. Bir yanda kardeş ülkelerde uzayda işbirliği programlarını gerçekleştiren Sovyetler Birliği, öte yanda kendi toplumunu siyahlar-beyazlar diye bölen uzayda yıldız savaşları planları yapan ABD. İki uzay insanı, iki toplumsal düzen…

Kaynak: http://haber.sol.org.tr/turkiye/iki-astronotun-hikayesi-267654