Ekran başındaki uzun süre çocukların gelişimini aksatıyor

Kanada’da yapılan bir çalışma, ekran karşısında geçirilen uzun sürenin, çocukların bilişsel ve duygusal gelişimini olumsuz etkilediğini gösterdi. Elektronik aletlerle kontrollü bir etkileşim sağlanması gerekiyor. Ancak tüketim kültürünü yaygınlaştıran toplumsal dokunun değişmesi zorunlu.

[BAA – Sinirsel Mekanizmalar ve Beyin]

Günümüzde dijital medya ve ekranlar çocukların yaşamının ayrılmaz bir parçası haline geldi. Birçok evde internet var ve çocuklar çok erken yaşlardan itibaren tabletler, cep telefonları ya da bilgisayar ekranlarıyla tanışıyor. Örneğin Amerika’da okul öncesi çocuklar, günde ortalama iki saatlerini bu cihazların ekranına bakarak geçiriyor. Ancak pediatri uzmanları çocuklar için günde bir saatten fazlasını önermiyor, ki bu süre de sadece 6-8 yaş arası için geçerli.

Nitelikli ve interaktif programların çocuklar için bazı faydaları bulunmuş olsa da ekran karşısında geçirilen uzun süre fiziksel, davranışsal ve bilişsel yönden olumsuz sonuçlar alınmasıyla ilişkilendirilmekte. Ekran başında geçirilen süre uzadıkça çocuğun gelişimi geride kalıyor.

Peki, gelişimi aksatan etmen ekran süresinin kendisi mi, yoksa zaten gelişimsel zorluk yaşayan çocukların ekran karşısında daha fazla zaman geçirmesine izin verilmesi mi? Bu konuda yapılmış çalışmalar, kullanılan yöntemler nedeniyle bu ilişkinin yönüne dair bir sonuç çizmekte yetersiz kalıyordu.

Bu soruya yanıt aramak için Kanada, Calgary Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı, 3 yaş altı yaklaşık 2 bin 500 çocuğun gelişimini ve bu çocukların ekran karşısında geçirdikleri süreyi izledi. Gözlem süresi sonunda, ekran karşısında daha fazla zaman geçiren çocukların, daha az zaman geçirenlere göre zihinsel gelişimlerini değerlendiren test sonuçlarında çok daha düşük puanlar aldığı görüldü. Aynı durum beş yaş gelişim testini tamamlayan üç yaşındaki çocuklar için de geçerli oldu. Ekran karşısında daha fazla zaman geçiren çocuklar, daha az zaman geçiren çocuklarla karşılaştırıldığında daha düşük puanlar aldılar. Aynı zamanda, iki yaşındaki çocukların günde ortalama 2 saat 24 dakika ekran karşısında zaman geçirdikleri, üç yaşındaki çocuklar içinse bu sürenin 3 saat 36 dakikaya kadar çıktığı da saptandı.

Bu çalışma, büyüme ve olgunlaşma için kritik olan periyotta, çocukların gelişiminin ekran karşısında geçirilen süreden olumsuz etkilendiğine iyi bir örnek. Çocuklar ekran karşısında fazla zaman geçirdiklerinde sosyal, motor ve iletişim becerilerini geliştirmekten geri kalabilir. Örneğin, çocuklar herhangi bir fiziksel ya da interaktif içerik olmadan, sadece ekrana bakarak zaman geçiriyorsa, uzun süre hareketsiz kalmaya alıştıkları için, yürüme ve koşma gibi kaba motor becerilerini geliştirmede yaşıtlarından geri kalırlar. Aynı zamanda, bu ekranlar çocukların anne-babalarıyla olan etkileşimini de kısıtladığı için, çocukların optimal büyüme ve gelişimi için gerekli olan sözlü ve sözlü olmayan sosyal alışverişlerde bulunması da sınırlanmış olur.

Ek olarak, ekran karşısında geçirilen süreye ve gelişim testlerinde gösterilen düşük performansa bakıldığında, bu iki değişkeni de etkileyen birçok faktör var: ailenin geliri, annenin depresyonu, çocuğun uyku süresi, çocuğun okuma alışkanlığı ve cinsiyetinin kız olması bu faktörler arasında. Bununla birlikte, her çocuk bu faktörlerden ve dolayısıyla ekran karşısında geçirilen süreden eşit derecede etkilenmez; bazı koruyucu faktörler negatif etkilerin azaltılmasında rol oynayabilir. Ancak, risk faktörlerinin ve koruyucu faktörlerin birbiriyle ve ekran süresiyle olan ilişkisinin anlaşılabilmesi için daha fazla araştırma yapılmasına ihtiyaç var.

Öte yandan araştırma zaten hâlihazırda gelişimsel zorluk yaşayan çocukların ekran başında daha fazla zaman geçirdiği tezini de desteklemedi. Bu önemli bir bulgu. Çünkü ebeveynler küçük yaştaki çocuklarının tablet ya da cep telefonu ekranı ile saatlerce baş başa kalmasını tercih edebiliyor. Ancak ekran karşısında geçirilen uzun süre, bilişsel ve duygusal gelişimi ölçen testlerde düşük performansa yol açıyor ve gündelik hayatta bunun karşılığı gelişimin aksaması oluyor.

Çocukların gelişiminin olumsuz etkilenmemesi için ekran karşısında geçirilen sürenin mutlaka sınırlanması ve azaltılması, bu sürenin çocuklar için daha interaktif bir hale getirilmesi, büyüme ve gelişme için gerekli olan ebeveyn-çocuk, akran-çocuk etkileşiminin ekranlar nedeniyle kesintiye uğramasının engellenmesi önerilebilir.

Bu konuda bireysel farkındalık ötesinde bir adım atılabilmesi içinse çocuğu kadının sorumluluğuna bırakan, sokağı tehlikeli yapan, akran iletişiminde farklı sınıfsal kültür üreten kapitalist sistemi geride bırakmak gerekiyor.

Kaynak:

Madigan, S., Browne, D., Racine, N., Mori, C., & Tough, S. (2019). Association between screen time and children’s performance on a developmental screening test. JAMA Pediatrics. doi:10.1001/jamapediatrics.2018.5056

Görsel: https://www.beijing-kids.com